Nổi mề đay (hay còn gọi là mày đay) là một trong những bệnh dị ứng thường gặp ở mọi độ tuổi, mọi giới tính. Tuy đây không phải bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng thường xuyên tái phát, gây không ít khó khăn cho đời sống sinh hoạt của người bệnh. Vì vậy, việc nắm bắt được nguyên nhân, dấu hiệu cũng như phương pháp điều trị mề đay là điều vô cùng cần thiết.
Nổi mề đay là gì?
Trong quan niệm của y học cổ truyền, bệnh mề đay còn gọi là chứng phong chẩn khối. Nguyên nhân sinh bệnh do yếu tố phong hàn xâm nhập vào cơ thể trong thời gian kéo dài thúc đẩy bệnh phát triển.
Xét theo y học hiện đại, nổi mề đay là phản ứng của các mao mạch ở da trước nhiều yếu tố gây nên tình trạng phù cấp tính hoặc mãn tính ở trung bì. Biểu hiện cụ thể nhất là các nốt có màu đỏ hoặc hồng với nhiều hình dáng khác nhau xuất hiện trên da, sau đó có thể lan sang các vùng da lân cận gây cảm giác ngứa ngáy khó chịu. Bệnh lý da liễu này tương đối phổ biến, có thể nhận biết qua dấu hiệu đặc trưng và không lây nhiễm sang người khác.
Tìm hiểu về bệnh nổi mề đay
Các báo cáo y tế cho thấy, tỷ lệ mắc mề đay mẩn ngứa là 15-20%, đa số các ca bệnh đều bị tái phát bệnh nhiều lần trong đời. Đặc biệt, phụ nữ, những người trong độ tuổi từ 20-40 có nguy cơ mắc phải căn bệnh này cao hơn cả.
Eriệu chứng điển hình của những người bệnh này thường có những nốt sần phù trên da với kích thước khoảng 1mm, thậm chí lên đến vài cm. Những nốt sần này có thể tồn tại trên da trong khoảng 30-36 giờ. Căn cứ vào những đặc điểm này mà y học chia bệnh mề đay thành 2 dạng:
- Mề đay cấp tính: Thời gian bị bệnh trong vòng 24 giờ hoặc kéo dài không quá 6 tuần.
- Mề đay mãn tính: Bệnh liên tục tái phát lại nhiều lần, bị nổi mề đay kéo dài hơn 6 tuần.
Các vị trí, đối tượng dễ bị nổi mề đay
Bệnh nổi mề đay ngứa luôn xuất hiện ngoài da, tại bất cứ khu vực nào trên cơ thể con người. Tuy nhiên, những vị trí thường xuyên bị mề đay “làm phiền” nhất là:
- Mặt: Các nốt sần phù của bệnh có thể xuất hiện rải rác hoặc tập trung tại gò má, phần dưới môi khiến người bệnh mất tự tin, luôn cảm thấy khó chịu, e ngại trong giao tiếp.
- Mông: Đây là khu vực thường xuyên phải tiếp xúc, cọ sát với quần áo gây tích tụ mồ hôi. Nếu vị trí này bị mề đay sẽ càng khiến người bệnh khó chịu.
- Chân: Rất nhiều người hay bị nổi mề đay, nhất là khu vực bắp chân, các nốt sần phù mọc dọc ống chân kèm theo cảm giác ngứa ngáy.
- Hai cánh tay: Không ít người gặp phải hiện tượng nổi mề đay ở cánh tay. Tình trạng sần phù có thể gây ngứa ngáy cổ tay, bắp tay, thậm chí là toàn bộ hai cánh tay.
- Cổ: Vùng da cổ, nhất là khu vực có nhiều nếp gấp cũng thường xuyên bị nổi mề đay. Vị trí này lại càng khiến cảm giác ngứa ngáy, khó chịu thêm gia tăng.
Nổi mề đay toàn thân gây ngứa ngáy, khó chịu
Đôi khi mề đay không chỉ xuất hiện tại một số khu vực riêng lẻ mà còn xuất hiện trên khắp cơ thể. Tình trạng nổi mề đay toàn thân khiến người bệnh khó chịu, ảnh hưởng không nhỏ tới cuộc sống sinh hoạt.
Theo một vài nghiên cứu, các đối tượng dễ bị ngứa mề đay nhất là:
- Trẻ em: Đây là đối tượng có hệ miễn dịch còn non yếu, chưa hoàn thiện. Khi bị các tác nhân bên ngoài xâm nhập và tác động sẽ gây ảnh hưởng đến hoạt động của các mao mạch, gây nên hiện tượng sưng phù khó chịu.
- Phụ nữ mang thai: Trong quá trình mang thai, cơ thể nữ giới có nhiều thay đổi, nhất là các vấn đề liên quan đến nội tiết tố. Đây chính là nguyên nhân chủ yếu khiến mẹ bầu dễ bị mề đay – mẩn ngứa.
- Phụ nữ sau sinh: Sau khi “vượt cạn”, cơ thể người mẹ mệt mỏi vì mất nhiều sức lực, suy nhược và chưa thể phục hồi ngay. Lúc này, các yếu tố từ môi trường tác động, khiến các “mẹ bỉm sữa” dễ gặp vấn đề về da liễu hơn, trong đó có mề đay.
Nguyên nhân nổi mề đay
Thực tế, có rất nhiều nguyên nhân gây nổi mề đay, gồm cả khách quan và chủ quan. Trong đó, có thể kể đến:
- Do các dị nguyên: Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tình trạng nổi mề đay dị ứng. Các tác nhân gây dị ứng phổ biến nhất là: Thời tiết, thuốc, thực phẩm, lông vật nuôi, hóa – mỹ phẩm… Sau khi tiếp xúc với những tác nhân này, cơ thể người bệnh lập tức xuất hiện các triệu chứng mẩn ngứa, sần phù da…
- Do côn trùng: Những loài côn trùng như ong, kiến, sâu róm… luôn chứa nọc độc, khi chị chúng cắn, chất độc sẽ ngấm vào da và gây nên hiện tượng sưng phù, ngứa ngáy.
- Do các loại vi khuẩn và ký sinh trùng: Theo các nhà khoa học, nhiều loại virus, vi trùng, giun sán khi đi vào cơ thể cũng có thể gây nên hiện tượng mề đay khó chịu.
- Yếu tố bệnh lý: Ở những bệnh nhân mắc lupus ban đỏ, cryoglobulinemia, bệnh tự miễn… hiện tượng da bị nổi mề đay cũng có thể xảy ra.
- Yếu tố di truyền: Đối tượng có người thân trong gia đình từng bị mề đay thường dễ mắc bệnh hơn người bình thường.
Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng nổi mề đay dị ứng
Theo các bác sĩ da liễu, bệnh mề đay có thể hình thành do các tác động từ bên ngoài hoặc bên trong nhưng đều có chung một cơ chế.
Khi cơ thể tiếp xúc với các dị nguyên (yếu tố gây dị ứng, mề đay) thì cơ thể sẽ có những phản ứng thái quá, sau đó sản sinh ra kháng nguyên để chống lại, khiến da xuất hiện các nốt mề đay. Trong trường hợp hệ miễn dịch của người bệnh suy yếu, các dấu hiệu mề đay, mẩn ngứa có thể sẽ càng trở nên nghiêm trọng.
Triệu chứng, dấu hiệu nhận biết nổi mề đay
Tuy mề đay là tình trạng da liễu phổ biến, thường gặp ở nhiều người nhưng không phải ai cũng có thể phân biệt với những bệnh lý khác. Bệnh nhân bị mề đay thường gặp phải các triệu chứng như:
- Da sần phù, mẩn ngứa: Đây là biểu hiện đầu tiên khi bị ngứa da nổi mề đay. Theo đó, trên da bệnh nhân sẽ nổi hàng loạt nốt ban đỏ hoặc hơi hồng – dấu hiệu đặc trưng của bệnh.
- Màu sắc, kích thước các nốt sần phù: Nốt mề đay thường có màu đỏ hoặc trắng, chúng có thể nổi trên da với mọi kích thước khác nhau. Cũng chính vì vậy nhìn qua chúng rất giống với nốt muỗi đốt, đôi khi lằn dài và chằng chịt như mạng nhện.
- Luôn ngứa ngáy, khó chịu: Cảm giác ngứa ngáy là triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh. Tại những vùng da bị tổn thương, người bệnh luôn cảm thấy ngứa ngáy điên cuồng, chúng thường xuất hiện vào ban đêm tại các khu vực như chân, cổ tay, bụng, lưng.
- Da vẽ nổi: Rất nhiều bệnh nhân bị mề đay gặp phải hiện tượng này. Cụ thể, các vùng da của bệnh nhân dễ bị nổi hằn, viêm nhiễm mỗi khi gãi, chà xát.
- Da nổi mụn nước: Một số vùng da trên cơ thể xuất hiện các mụn nước li ti. Khi những nốt mụn này vỡ có thể gây chảy dịch, sau đó lây lan ra những vùng lân cận.
- Nhiễm trùng: Dấu hiệu này cho thấy bệnh đã trầm trọng và ở mức cảnh báo. Do bệnh nhân gãi liên tục, làn da sẽ trầy xước nghiêm trọng và tổn thương. Điều này tạo thuận lợi cho vi khuẩn, virus xâm nhập vào da và gây hoại tử.
- Khó thở: Đây có thể là triệu chứng sốc phản vệ do khí quản, thanh quản của bệnh nhân bị thu hẹp. Tình trạng này nếu không được phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời sẽ đe dọa trực tiếp tới tính mạng người bệnh.
Sần phù, sưng đỏ trên da là dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh mề đay
Các chuyên gia khuyến cáo, khi tình trạng nổi mề đay ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể chỉ bị ngứa ngáy, các vết mề đay nổi trên da. Nhưng nếu bệnh nhân bị nặng, các vết nổi mề đay có thể dẫn đến sốc phản vệ với các triệu chứng cơ bản dưới đây:
- Khó thở, mệt mỏi.
- Hoa mắt, chóng mặt, cảm thấy lạnh và vã mồ hôi.
- Nhịp tim nhanh bất thường, đập rối loạn.
- Ngất xỉu do không thở được…
- Đây là những triệu chứng cảnh báo nguy hiểm, cần cấp cứu khẩn cấp. Tuyệt đối không nên chủ quan, xem nhẹ mà để ảnh hưởng đến sức khỏe.
Nổi mề đay có nguy hiểm không? Có lây không? Tự khỏi được không?
Mề đay là bệnh lý dễ gặp ở mọi đối tượng, mọi lứa tuổi, không lây qua đường tiếp xúc thông thường. Tình trạng nổi mề đay có thể khỏi hết sau khoảng 6 tuần nhưng đôi khi có thế kéo dài hơn nếu là bệnh mãn tính.
Riêng tình trạng nổi mề đay do di truyền rất khó khỏi, thường tái phát nhiều lần. Để trị bệnh hiệu quả, người bệnh nên loại bỏ các nguyên nhân gây dị ứng, đồng thời dùng một số loại thuốc trị nổi mề đay.
Theo các bác sĩ, bản chất của việc tình trạng mề đay là phản ứng của cơ thể trước các dị nguyên, tăng cường sản sinh ra histamin. Tình trạng này khiến bệnh nhân càng thêm ngứa ngáy và khó chịu, làn da dễ trầy xước. Nếu để kéo dài, bệnh nhân bị mề đay có thể đối mặt với một số vấn đề sau:
- Gây thâm sẹo, mất thẩm mỹ: Do mề đay luôn gây ngứa ngáy nên bệnh nhân thường có phản ứng gãi. Nếu liên tục gãi sẽ làm da bị trầy xước, để lại thâm sẹo, gây mất thẩm mỹ, khiến bệnh nhân tự ti trong sinh hoạt hằng ngày.
- Nghẹt thở, khó thở: Bệnh nhân bị sưng mạch ở khí quản và vùng họng, dẫn đến khó thở, thở gấp. Triệu chứng này có thể gây nguy hiểm tới tính mạng người bệnh nếu không được xử lý kịp thời.
- Các vấn đề về tiêu hóa: Mày đay có thể nổi ngay trong đường tiêu hóa khiến bệnh nhân đau quặn bụng, nôn ói thường xuyên, thậm chí tiêu chảy kéo dài. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến việc ăn uống, hấp thu chất dinh dưỡng của người bệnh.
- Gây phù nề não, tử vong: Tuy hiếm gặp nhưng đây là biến chứng tương đối nguy hiểm.
- Giãn mạch: Khi mạch máu bị giãn nở có thể dẫn đến tụt huyết áp, choáng váng. Những trường hợp không được cấp cứu kịp thời sẽ gây tử vong.
Bệnh có thể gây sốc phản vệ dẫn đến tử vong
Phương pháp chẩn đoán nổi mề đay
Bệnh mề đay có thể được chẩn đoán thông qua những triệu chứng thông thường. Tuy nhiên, để chắc chắn hơn về tình trạng bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng như kiểm tra công thức máu hay prick test.
Chẩn đoán lâm sàng
Trong chẩn đoán lâm sàng, bác sĩ sẽ đặt ra các câu hỏi tiền sử bệnh, thực hiện một số thăm khám nhằm xác định triệu chứng người bệnh gặp phải. Cụ thể như sau:
- Kiểm tra thương tổn trên da: Quan sát bằng mắt thường sẽ thấy các nốt sần phù với kích thước khác nhau trên da. Đồng thời, quanh vùng da sẩn phù có thể nhợt nhạt hoặc đỏ hơn vùng da còn lại, kích thước của chúng có thể thay đổi rất nhanh và cũng rất nhanh mất đi.
- Kiểm tra các khu vực có kết cấu mao mạch yếu: Mí mắt, cơ quan sinh dục ngoài, môi,… Các nốt ban đỏ có thể xuất hiện rồi gây sưng to cả vùng, được gọi là hiện tượng phù mạch hoặc phù Quincke. Trong trường hợp các mạch ở ống thanh quản hoặc ống tiêu hóa bị phù bệnh nhân bị khó thở, đau bụng, đi ngoài, rối loạn nhịp tim….
- Kiểm tra cảm giác ngứa: Đa phần các bệnh nhân bị nổi mề đay đều ngứa ngáy khó chịu, càng gãi càng ngứa. Một số trường hợp bệnh nhân chỉ bị châm chích, bỏng rát.
- Tần suất tái phát: Bệnh thường tái phát thành từng đợt và chia thành hai giai đoạn cấp tính và mãn tính.
Chẩn đoán cận lâm sàng
Mặc dù bệnh nhân mề đay chủ yếu được chẩn đoán qua thăm khám lâm sàng nhưng trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện một vài xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm công thức máu: Nhằm xác định số lượng bạch cầu ái toan, nếu số lượng bạch cầu tăng có thể do dị ứng ký sinh trùng, số lượng bạch cầu giảm có thể do bệnh lupus ban đỏ.
- Test lẩy da (prick test): Phát hiện các dị nguyên nghi ngờ như mạt bụi, phấn hoa.
Xét nghiệm công thức máu đôi khi cũng được chỉ định
Biện pháp điều trị nổi mề đay hiệu quả, an toàn
Trong quá trình thăm khám, các chuyên gia da liễu sẽ căn cứ vào các biểu hiện lâm sàng cũng như thông tin bệnh sử để xác định nguyên nhân nổi mề đay và đưa ra biện pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là một số biện pháp bệnh nhân có thể tham khảo:
Trị mề đay bằng mẹo dân gian
Từ lâu trong dân gian đã lưu truyền nhiều mẹo trị mề đay. Đa số các kinh nghiệm dân gian đều sử dụng các nguyên liệu tự nhiên, dễ kiếm, vô cùng an toàn cho da.
Người bị nổi mề đay có thể tham khảo sử dụng một số cách trị nổi mề đay tại nhà dưới đây:
- Dùng nước muối pha loãng: Bệnh nhân dùng muối sạch pha loãng với nước rồi dùng để rửa vùng da bị tổn thương do mề đay. Tiếp theo dùng nước sạch rửa lại, mỗi ngày thực hiện 1 lần tình trạng mẩn ngứa do mề đay – dị ứng sẽ được cải thiện đáng kể.
- Sử dụng lá tía tô: Dùng lá tía tô giã nhuyễn, lọc lấy nước cốt để uống. Ngoài ra người bệnh cũng có thể nấu nước lá tía tô rồi pha làm nước tắm hằng ngày.
- Dùng lá khế chua: Dùng 1 nắm lá khế chua sao nóng rồi bọc vào khăn mặt hoặc miếng vải sạch. Sau đó dùng chườm lên khu vực bị nổi mề đay. Ngoài ra người bệnh có thể dùng lá khế nấu với nước tắm hằng ngày, mẹo dân gian này an toàn với cả trẻ nhỏ.
Người bệnh cũng cần lưu ý rằng, những mẹo dân gian này dễ làm, an toàn nhưng hiệu quả chậm, tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người. Bên cạnh việc áp dụng các mẹo dân gian tại nhà, người bệnh cũng nên tắm rửa, vệ sinh cơ thể, thay quần áo hằng ngày để nhanh chóng đẩy lùi bệnh.
Dùng thuốc Tây trị mề đay mẩn ngứa
Các loại thuốc Tây có tác dụng chủ yếu là ngăn chặn triệu chứng nổi mề đay, giúp người bệnh “thoát khỏi” cảm giác ngứa ngáy khó chịu. Hiện nay có 3 nhóm thuốc điều trị nổi mề đay chính là thuốc uống, thuốc bôi ngoài da và thuốc tiêm. Cơ chế chung của chúng là ức chế hoạt động của hệ miễn dịch phản ứng quá mức, từ đó làm thuyên giảm biểu hiện của bệnh.
Các loại thuốc Tây y đem lại hiệu quả nhanh chóng
Các loại thuốc được Tây y sử dụng phổ biến nhất là:
- Các loại thuốc kháng histamin: Loratadine, Chlopheniramin,…
- Nhóm thuốc Glucocorticoid: Methylprednisolone, Prednisone,…
- Thuốc bôi: Eumovate, Dexclorpheniramin, Phenergan,…
Tuy đem lại hiệu quả nhanh chóng những “điểm trừ” của các loại thuốc này là có thể gây ra tác dụng phụ, gây nhờn thuốc nếu lạm dụng. Nguy hiểm hơn là làm tổn thương gan, thận và nhiều cơ quan khác. Do vậy, người dùng cần hết sức thận trọng, tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi dùng.
Mề đay ăn gì, kiêng gì?
Nổi mề đay dị ứng là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch trước sự tác động của các yếu tố gây kích ứng, trong đó đa phần là liên quan tới các món ăn. Vì vậy, một chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò quan trọng trong quá trình đẩy lùi triệu chứng của bệnh.
Các thực phẩm tốt cho bệnh nhân nổi mề đay gồm:
- Các loại rau xanh: Là những thực phẩm có tác dụng giải độc, kích thích cơ thể củng cố lớp “hàng rào” miễn dịch để nhanh chóng loại bỏ triệu chứng bệnh.
- Tỏi: Đây là thực phẩm giàu chất kháng sinh, có tác dụng tiêu viêm, giảm ngứa, loại bỏ triệu chứng ngứa ngáy khó chịu cho mề đay gây nên.
- Một số loại nước tốt: Nước trà xanh, nước gừng, nước nghệ, nước ép từ các loại trái cây, rau củ…
Rau xanh tốt cho bệnh nhân nổi mề đay
Ngoài ra, người bị mề đay cũng nên kiêng các thực phẩm sau:
- Thực phẩm giàu đạm: Thường có trong thịt bò, sữa bò, các loại hải sản,… chúng là tác nhân làm gia tăng mề đay.
- Thức ăn nhiều đường và muối: Là những tác nhân kích thích hệ thần kinh ngoại biên, khiến tình trạng mề đay thêm trầm trọng.
- Đồ ăn, gia vị cay nóng: Khiến da tổn thương, gây sưng phù các vùng da bị mề đay…
- Rượu bia: Là những chất làm tăng tuần hoàn máu, gây sưng phù nốt mề đay.
Ngoài ra, người bệnh cũng nên kiêng sử dụng các loại hóa mỹ phẩm chứa thành phần gây kích ứng, kém an toàn cho da. Đồng thời, tuyệt đối không gãi để tránh bị tổn thương da và tăng nguy cơ bội nhiễm.
Phòng ngừa bệnh nổi mề đay hiệu quả
Mề đay có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây nên, nếu phát hiện được căn nguyên gây bệnh và loại trừ được chúng thì nguy cơ bệnh tái phát sẽ thấp hơn nhiều. Để ngăn không cho tình trạng mề đay tái phát, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Tránh xa các yếu tố có thể gây kích thích như xà bông tắm, hải sản, phấn rôm, mỹ phẩm, phấn hoa, lông động vật,… nhất là những người có tiền sử dị ứng.
- Lựa chọn quần áo có chất liệu mềm mại, không gây chà xát và có khả năng làm da bị kích ứng như len, da lộn… Đồng thời cũng nên mặc những trang phục thoải mái, tránh bó sát.
- Luôn vệ sinh cơ thể sạch sẽ, ngăn không cho các loại vi khuẩn, nấm, bọ chét,… tấn công và gây hại cho da.
- Thường xuyên tập luyện thể thao, uống nhiều nước để năng cao chức năng miễn dịch của cơ thể, ngăn ngừa nguy cơ bị mề đay.
- Khi phát hiện những triệu chứng nghi ngờ cần chủ động thăm khám, tránh chần chừ mà gây hại cho sức khỏe.
Nổi mề đay không lây, hầu như không gây nguy hiểm tới tính mạng nhưng lại làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống. Do vậy, ngay khi phát hiện da mẩn đỏ, cảm giác khó chịu bệnh nhân cần chủ động đến bệnh viện kiểm tra. Điều này sẽ giúp bảo vệ sức khỏe, nâng cao hiệu quả điều trị sau này.
Cập nhật 9:53 AM , 18/08/2023